Er worden in Nederland regelmatig archeologische vondsten gedaan, die interessante informatie over ons verleden opleveren. Dat wordt aangeduid met het bodemarchief. Met andere woorden voorwerpen en bouwsels, die in de bodem zijn opgeslagen en die met archeologisch onderzoek worden blootgelegd. Archeologisch onderzoek kan verplicht zijn. Wanneer is dat het geval? Heel belangrijk in dit kader is de Wet op de Archeologische Monumentenzorg. Die zullen we nu eerst behandelen. We sluiten af met wie archeologisch onderzoek mag uitvoeren.

Wet op de Archeologische Monumentenzorg

In Nederland regelt de Wet op de Archeologische Monumentenzorg hoe gemeenten, provincies en het rijk rekening dienen te houden met het bodemarchief bij het opstellen van hun ruimtelijke plannen. Die wet is van kracht sinds 2007. Die wet is er op gericht om ons archeologisch erfgoed te beschermen. Met dat erfgoed worden de fysieke resten bedoeld, die onze kennis over onze voorouders en hun leefwijzen vergroten. Dan praten we niet alleen over wat zich onder de grond bevindt, maar ook erboven. Het archeologisch erfgoed dient in principe in de bodem te blijven, tenzij dat niet mogelijk is. Bij de ruimtelijke ordening dient met archeologie al in een vroegtijdig stadium rekening te worden meegenomen. Dat betekent dat in plannen, waaronder bestemmingsplannen, staat aangegeven hoe met archeologische overblijfselen dient te worden omgegaan, als die worden aangetroffen. Alvorens er zogenoemde bodemverstorende ingrepen gaan plaatsvinden, die dieper gaan dan 30 centimeter, is een vooronderzoek verplicht. Het zijn de bodemverstoorders die de kosten van zo’n onderzoek voor hun rekening nemen en ook van eventuele opgravingen.

Wat houdt een archeologisch vooronderzoek in?

Een gemeente kan aan bedrijf dat een bouwproject wil beginnen, verplichten om een archeologisch vooronderzoek uit te laten voeren. Een gemeente doet dat als er op de locatie waar het project komt, resten uit het verleden tevoorschijn zijn gekomen. Het is echter ook voldoende als de gemeente vermoed dat er resten kunnen zijn. De uitvoerders van het vooronderzoek controleren eerst op de aanwezigheid van resten. Als dat blijkt zo te zijn, dan vindt er een nader onderzoek plaats naar de locatie, omvangen en aard ervan. Deze archeologisch vooronderzoeken worden zeer regelmatig uitgevoerd.

Wie mag archeologisch onderzoek uitvoeren?

Voor het mogen uitvoeren van archeologisch onderzoek hebben de uitvoerders een certificaat nodig. Dat betreft het BRL 4000 certificaat en moet er volgens de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (KNA) te werk te worden gaan. Regelmatig wordt op de naleving ervan gecontroleerd. Dat gebeurt ook door de Erfgoedinspectie. Bovendien dienen uitvoerders in het Actorregister te zijn opgenomen. Het is de Stichting Infrastructuur Kwaliteitsboring Bodembeheer (SIKB), die de zorg heeft over de KNA-voorschriften. In de SIKB werken bedrijfsleven en overheid samen om richtlijnen op te stellen, die niet alleen met archeologie te maken hebben, maar ook met water, bodem en bodembescherming. Het is aan personen en instanties zonder certificaat en andere vereisten, wettelijk verboden om naar archeologische overblijfselen te zoeken.